Na podstawie badań metodą testu koniunktury przeprowadzonych w styczniu i lutym
Koniunktura w gospodarce polskiej poprawia się, ale tempo poprawy maleje. Na początku pierwszego kwartału 2022 r. zarówno barometr koniunktury IRG SGH (BARIRG), jak i wskaźniki koniunktury w: przemyśle przetwórczym, handlu, gospodarstwach domowych i sektorze bankowym zwiększyły swoje wartości. Pogorszenie się koniunktury odnotowano tylko w budownictwie. Dodatnie wartości przyjęły dwa wskaźniki: dla handlu i sektora bankowego. Nastroje przedsiębiorców i konsumentów cechuje silna niepewność.
Wartość barometru BARIRG wynosi obecnie -6,3 pkt (rys. 1). To wynik nieco wyższy od wieloletniej średniej (-10,5 pkt) dla I kwartału roku. Wzrost wartości barometru w porównaniu z IV kwartałem ub.r. wyniósł 2,2 pkt. W skali roku wartość barometru wzrosła o 9,65 pkt.
Rysunek 1. Barometr IRG SGH (BARIRG) i realny PKB w Polsce w latach 2003–2022
Uwaga: stopa wzrostu realnego PKB w III kwartale 2021 r. to tzw. wstępny szacunek.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS i IRG SGH.
Największy wpływ na wzrost wartości barometru w pierwszym kwartale miała poprawa koniunktury w sektorze bankowym. Wzrost wartości wskaźnika o 11,1 pkt spowodował wzrost wartości barometru o 1,6 pkt. Rosnący wpływ koniunktury w sektorze bankowym na koniunkturę ogólnogospodarczą jest widoczny od połowy 2021 r. Wzrost wartości wskaźnika koniunktury w przemyśle przetwórczym o 0,8 pkt i wskaźnika kondycji gospodarstw domowych o 0,6 pkt przyczyniły się do wzrostu wartości barometru o 0,4 pkt. Wskaźnik koniunktury w handlu zwiększył swoją wartość o 6,0 pkt, wnosząc dalsze 0,86 pkt do wzrostu wartości barometru. Spadek wartości wskaźnika w budownictwie o 4,8 pkt przyczynił się do spadku wartości barometru o 0,7 pkt.
Po okresie pogorszania się koniunktury w przemyśle przetwórczym w IV kwartale ub.r. w styczniu 2022 r. odnotowano jej poprawę. Wskaźnik koniunktury IRGIND utrzymał jednak wartość ujemną (-2,1 pkt). Jest ona wyższa od wartości sprzed kwartału o 0,8 pkt i wyższa od wartości ze stycznia 2021 r. o 3,7 pkt (rys. 2). Zmiany koniunktury w ciągu kwartału w poszczególnych grupach przedsiębiorstw były jednak zróżnicowane. Największe spadki wartości wskaźnika odnotowano dla producentów trwałych dóbr konsumpcyjnych i firm o zatrudnieniu do 50 pracowników (odpowiednio o: 22,7 i 10,9 pkt). Wzrost wartości wskaźnika odnotowano dla producentów półproduktów (o 8,3 pkt) oraz firm zatrudniających ponad 500 osób (o 31,5 pkt). W przekroju regionalnym najbardziej pogorszyła się koniunktura w makroregionie północno-zachodnim (spadek wartości wskaźnika o 19,9 pkt). Największa poprawa koniunktury miała miejsce w makroregionie wschodnim (o 26,9 pkt).
Rysunek 2. Wskaźnik koniunktury w przemyśle przetwórczym (IRGIND) i produkcja sprzedana przemysłu przetwórczego w Polsce w latach 2006–2022.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS i IRG SGH.
W ciągu kwartału wzrósł poziom cen (o 12,2 pkt). Zmalały wielkości: produkcji, zamówień, w tym eksportowych, i zatrudnienia. Pogorszyła się sytuacja finansowa przedsiębiorstw przemysłowych i ich oceny ogólnej sytuacji gospodarczej w kraju. Przedsiębiorcy sygnalizują dalsze narastanie uciążliwości barier działalności gospodarczej, najwyraźniej na skutek wprowadzenia Polskiego Ładu. Największe trudności sprawia niestabilne prawo. Zgłasza je 90,2% uczestników badania. W dalszej kolejności ankietowani wymieniają: obciążenia podatkowe (88,8%), brak wykwalifikowanej siły roboczej (80,7%), niedostateczny popyt (75,6%) i problemy z zaopatrzeniem w surowce i materiały (75,1%). Mimo rosnącej niepewności przewidywania dot. rozwoju sytuacji w firmach i gospodarce w najbliższych miesiącach są dość optymistyczne.
Pogorszyła się koniunktura w budownictwie (rys. 3). Wskaźnik koniunktury IRGCON w ciągu kwartału zmniejszył swoją wartość o 4,8 pkt, do wysokości -7,5 pkt. Jest jednak o 5,3 pkt wyższy niż przed rokiem. Koniunktura w budownictwie jest ciągle na niższym poziomie niż przed wybuchem pandemii. Przedsiębiorstwa budowlane informują o spadku wielkości produkcji i zamówień. Zmniejszył się stopień wykorzystania mocy produkcyjnych, pogorszyła się sytuacja finansowa przedsiębiorstw i ich oceny sytuacji ogólnej w gospodarce. Wzrosło jednak zatrudnienie. Rosną ceny, zwłaszcza ceny surowców i materiałów. Wzrost cen zakłady budowlane wskazują jako główną barierę ograniczającą ich aktywność (69,8% badanych). Narzekają również na problemy ze znalezieniem pracowników, niestabilność prawa i nadmierne obciążenia podatkowe.
Rysunek 3. Wskaźnik koniunktury w budownictwie IRGCON i produkcja sprzedana budowlano-montażowa w Polsce w latach 2000–2022.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat i IRG SGH.
Po dużym spadku w poprzednim kwartale nastroje gospodarstw domowych nieznacznie się poprawiły (rys. 4). Wskaźnik kondycji gospodarstw domowych IRG KGD zwiększył swoją wartość w ciągu kwartału o 0,6 pkt, do poziomu -32,9 pkt. Jest niższy od wartości sprzed roku o 4,6 pkt. Wzrost wartości wskaźnika jest skutkiem zmniejszenia się obaw przed utratą pracy. Wciąż jednak gospodarstwa domowe obawiają się o swoją przyszłą sytuację finansową (spadek wartości salda o 12,4 pkt). Pogorszyły się również ich oceny ogólnej sytuacji gospodarczej kraju (o 7,0 pkt) i obniżyła się zdolność do oszczędzania (o 15,2 pkt). Rosnące ceny skłoniły gospodarstwa domowe do zmniejszenia zakupów dóbr konsumpcyjnych trwałego użytku (spadek wartości salda o 10,3 pkt).
Z badań koniunktury przeprowadzonych w styczniu i lutym 2022 r. wynika, że gospodarka polska wkroczyła w fazę spowolnienia. Do wcześniej ujawnionych problemów ze znalezieniem pracowników, zaopatrzeniem i wzrostem cen dochodzą nowe, wynikające z wprowadzania Polskiego Ładu. Wśród uczestników działalności gospodarczej narasta niepewność, co może spowodować dalsze pogorszenie się koniunktury.
Rysunek 4. Wskaźnik kondycji gospodarstw domowych IRG KGD i konsumpcja prywatna w Polsce w latach 2003–2021
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS i IRG SGH.
