Profesor Urszula Grzelońska – Mistrzyni starej szkoły

kobieta zabiera głos; mówi do mikrofonu

Wystąpienie prof. Elżbiety Adamowicz, promotorki w procedurze odnowienia doktoratu profesor Urszuli Grzelońskiej, podczas uroczystego posiedzenia Senatu Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie z 18 stycznia 2022 r. 

Rola promotora w procedurze odnowienia doktoratu Profesor Urszuli Grzelońskiej to dla mnie ogromny honor. Najpierw o Niej usłyszałam. Studiując na Wydziale Handlu Wewnętrznego, zajęcia z ekonomii politycznej miałam z pracownikami katedry wakarowskiej. Koledzy z innych grup z zachwytem opowiadali, że mają ćwiczenia ze wspaniałą kobietą, która właśnie obroniła doktorat i prowadzi bardzo ciekawe zajęcia. Wszyscy im zazdrościliśmy, ale w trakcie studiów nie było mi dane spotkać się z panią doktor Urszulą Liburą. Studenci nie mieli wówczas prawa wyboru wykładowcy. Poznałyśmy się dopiero w roku 1970, gdy trafiłam na staż asystencki do katedry Ekonomii Politycznej na Wydziale Handlu Wewnętrznego. Profesor Aleksy Wakar już nie żył. Zespół Katedry pielęgnował nie tylko pamięć Profesora ale i Jego metody pracy badawczej, w których istotne znaczenie odgrywały: niezależność myślenia, osadzenie prowadzonych badań w konkretnej rzeczywistości gospodarczej oraz praca zespołowa. Nieodłącznym elementem pracy zespołowej były dyskusje, często burzliwe, w których uznawano wyłącznie argumenty merytoryczne. W dyskusjach zwykle koncentrowano się na wadach i niedociągnięciach prezentowanych prac, co stawiało autorów w niekomfortowej sytuacji, ale równocześnie pozwalało na eliminowanie popełnianych błędów i doskonalenie ich kolejnych wersji. Często podkreślano, że Urszula Libura była jedyną kobietą w zespole. Po poślubieniu Bogdana Grzelońskiego przyjęła nazwisko męża. Po śmierci Profesora (Janusza Michała) Beksiaka Urszula Grzelońska jest ostatnią przedstawicielką szkoły wakarowskiej w polskiej ekonomii.

Z katedrą, z przerwami, była związana do przejścia na emeryturę, awansując kolejno na stanowiska adiunkta, docenta i profesora. W roku 1984 profesor wraz z Januszem Beksiakiem odeszli z katedry i utworzyli katedrę Zarządzania w Gospodarce, której kierownikiem była Urszula Grzelońska. Wróciła w roku 1991, by po śmierci profesora Stanisława Nowackiego objąć kierownictwo katedry, która w kolejnym roku przyjęła nazwę Katedry Ekonomii I i weszła w skład Kolegium Analiz Ekonomicznych. Kierowała katedrą do przejścia na emeryturę w 2010 roku, dwukrotnie korzystając z dłuższych urlopów, podczas których wyjeżdżała do męża, który pełnił funkcję ambasadora Polski w Kanadzie. Od roku 1997 kierowanie katedrą łączyła z kierowaniem Instytutem Nauk Ekonomicznych PAN. Dyrektorem INE PAN była do 1999 roku.

Pracę doktorską, zatytułowaną Poglądy ekonomistów zachodnich na zagadnienia pieniężne gospodarki socjalistycznej, obroniła w 1966 roku. Promotorem rozprawy doktorskiej był profesor Aleksy Wakar. Praca została włączona do książki Teoria pieniądza w gospodarce socjalistycznej, opublikowanej 1969 roku przez PWN.

Aktywnie uczestniczyła w pracach zespołu, utworzonego przez profesora Aleksego Wakara, współtworząc dorobek tej szkoły naukowej. Koledzy z zespołu wspominali Ją jako krytycznego dyskutanta, oczytanego i twórczego współautora. Tradycją szkoły wakarowskiej było bowiem wspólne publikowanie kolejnych prac, stanowiących kamienie milowe w dorobku polskiej ekonomii. Jak pisze J. Beksiak, Jej osobisty dorobek cechuje oryginalność i siła intelektu. W pracy Równowaga gospodarcza w socjalizmie, napisanej wspólnie z J. Beksiakiem, po śmierci profesora A. Wakara po raz pierwszy poruszono problematykę inflacji w gospodarce centralnie kierowanej. Ze względu na obowiązującą cenzurę słowo „inflacja” nie mogło być wymienione w tytule książki. Zawarta w książce analiza była pierwszą oryginalną próbą wyjaśnienia nierównowagi, która była powszechnym zjawiskiem w gospodarce socjalistycznej. Książka cieszyła się wielkim uznaniem i była publikowana trzykrotnie w 1969 r.,1972 r. i 1974 r. przez PWN.

Do najważniejszych osiągnięć w indywidualnym dorobku profesor Urszuli Grzelońskiej zaliczana jest Jej praca habilitacyjna. Stopień doktora habilitowanego na podstawie oceny dorobku naukowego i pracy habilitacyjnej Zależności między konsumpcją i wykorzystaniem możliwości produkcyjnych w gospodarce socjalistycznej uzyskała w 1977 roku. Wydanie książki długo blokowała cenzura, gdyż była zbyt krytyczna wobec obowiązującego systemu gospodarki centralnie kierowanej. Ostatecznie praca ukazała się w 1979 roku w PWN pod zmienionym tytułem. Blokowany był także jej awans na stanowisko docenta. Nominację na to stanowisko w macierzystej uczelni otrzymała dopiero w 1980 roku. W książce habilitacyjnej profesor U. Grzelońska pokazała, że jest wnikliwą badaczką procesów gospodarczych. I pozostała nią do dziś. W roku 1992 uzyskała tytuł profesora nauk ekonomicznych. Jest niekwestionowanym autorytetem naukowym, wyrażane przez nią opinie są cenione przez środowisko, cechuje je niezwykła rzetelność, ale także odwaga i niezależność w wyrażaniu swoich poglądów. Do historii szkoły przeszedł wykład inauguracyjny, który profesor U. Grzelońska wygłosiła na inauguracji roku akademickiego 1994/1995. Cytował go nawet obecny na uroczystości prezydent Lech Wałęsa. W kolejnych latach zainteresowania badawcze Profesor Grzelońskiej obejmowały problematykę teorii przedsiębiorstwa, ekonomiczne problemy kultury, innowacje w gospodarce polskiej oraz skutki czwartej rewolucji przemysłowej.

Pracę naukową Profesor łączyła z działalnością dydaktyczną, organizacyjną i reformatorską. W roku 1972 po raz pierwszy wyjechała na stypendium zagraniczne na Uniwersytet Erazma w Rotterdamie. Jak wspomina, pobyt ten nie tylko pozwolił Jej na poszerzenie wiedzy ekonomicznej, ze względu szerszy dostęp do literatury ekonomicznej, ale także uświadomił zasadniczą zmianę w metodzie uprawiania ekonomii, polegającą na zastosowaniu metod ilościowych oraz empirycznej weryfikacji  formułowanych hipotez badawczych. Jej kontakty międzynarodowe rozwijały się w latach 80 i 90. ub. wieku. W 1981 r. wyjechała do USA jako stypendystka Eisenhower Exchange Fellowships. Nawiązane podczas tego pobytu kontakty z przedstawicielami środowiska akademickiego, biznesu i administracji oraz zdobytą wiedzę wykorzystała twórczo w autorskich propozycjach reform funkcjonowania państwa i gospodarki, jak również reformy szkolnictwa ekonomicznego w Polsce oraz nauczania w macierzystej uczelni.

Profesor Urszula Grzelońska była aktywnym uczestnikiem reform z lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Uczestniczyła zarówno w legalnych jak i nielegalnych dyskusjach dotyczących systemu gospodarczego, jak i nauczania ekonomii w Polsce. Bardzo zaangażowała się w reformę nauczania ekonomii w kraju i na uczelni. Wspólnie z J. Beksiakiem i  E. Chmielecką przygotowała słynny raport Wyższe szkolnictwo ekonomiczne w Polsce, który był podstawą reformy szkolnictwa ekonomicznego. Aktywnie uczestniczyła w pracach Komitetu Koordynacyjnego ds. Reformy Szkolnictwa Ekonomicznego. Toczone w ramach komitetu dyskusje pozwoliły na wypracowanie podstawowych zasad reformy wyższych uczelni ekonomicznych w Polsce, wdrażanych w wyniku inicjatywy środowiskowej poszczególnych uczelni.  Była także jednym z filarów Społecznej Komisji ds. reformy SGPiS, niezależnego podmiotu, działającego na uczelni na przełomie lat 80. i 90. Odegrała znaczącą rolę w przygotowywaniu oferty dydaktycznej zreformowanej SGH. Jako pierwsza przewodnicząca Komisji Programowej w latach 1993-1996 uczestniczyła w opracowywaniu struktury kierunkowej uczelni, minimów programowych poszczególnych kierunków oraz programów nauczania wraz z przygotowywaniem sylabusów poszczególnych przedmiotów. W tej pracy wykorzystywała doświadczenia zdobyte podczas pobytów za granicą, pilnując, by poziom nauczania w zreformowanej SGH odpowiadał standardom światowym.

Profesor Grzelońska jest niezwykle utalentowanym i cenionym przez studentów dydaktykiem. Wychowała wiele pokoleń studentów, dla których była nie tylko autorytetem naukowym i moralnym ale także godnym naśladowania przykładem życia społecznego i rodzinnego.

Prywatne Profesor Urszula Grzelońska jest osobą nieśmiałą i niezwykle skromną. Jej nieśmiałość była często odbierana jako zachowywanie dystansu wobec innych, co utrudniało nawiązywanie bliższych kontaktów z Panią Profesor. Warto było jednak pokonać tę nieśmiałość, by budować bliższe relacje. Profesor jest niezwykle cennym przyjacielem. Zawsze można liczyć na Jej rzetelną opinię w sprawach zawodowych, a na wsparcie i życzliwość w sprawach osobistych. Jest nie tylko niekwestionowanym autorytetem naukowym, ale także wzorem człowieka uczciwego, wywiązującego się rzetelnie z obowiązków wobec ojczyzny, społeczeństwa, rodziny i przyjaciół.

Wielce zasłużony dla powstania i rozwoju SGH Bolesław Miklaszewski w eseju Studium ekonomiczne w Polsce pisał: o wartości Szkoły decyduje przede wszystkim: „geniusz nauczycieli, ich zapał do badań, talent pedagogiczny, umiłowanie państwa i młodzieży i pracy wytężonej (...)". Przez wszystkie lata pracy w Szkole Profesor Urszula Grzelońska należała do najcenniejszych klejnotów w koronie jej wartości, zasługując w pełni na zaszczyt odnowienia doktoratu.