Ład prawny w obszarze bankowości i ubezpieczeń

Nie wolno zapominać, że nadmiar regulacji może odnosić odwrotne niż zamierzone skutki.

Sektor bankowy w Polsce – „rewolucja” PSD 2

Bez wątpienia głęboka nowela ustawy o usługach płatniczych z 10 maja 2018 r., która związana była z wprowadzeniem dyrektywy z tego zakresu określanej najczęściej skrótem PSD 2 (ang. Payment System Directive), będzie się przyczyniała do rozwoju obrotu bezgotówkowego, w tym szybszej realizacji takich płatności, oraz podnoszenia poziomu zaawansowania technologicznego w polskiej bankowości. Nowela wprowadza ramy prawne działania nowych podmiotów na rynku usług płatniczych, który do tej pory zdominowany był przez banki. Obok tych ostatnich pojawią się tzw. podmioty trzecie (ang. third party provider, TPP), które będą mogły świadczyć dwa rodzaje nowych usług, tj. usługę inicjowania transakcji płatniczej oraz usługę dostępu do informacji o rachunku. Ta pierwsza będzie polegała na udzieleniu jej dostawcy dostępu do rachunku online płatnika, aby mógł sprawdzić dostępność środków, a następnie zainicjował płatność, a druga zagreguje informacje online o rachunkach płatnika. Zainicjowanie płatności nadal będzie się wiązało z tzw. silnym uwierzytelnieniem, które najczęściej w Polsce odbywa się przez kod SMS, a teraz będzie musiało być wsparte drugą metodą uwierzytelniającą. Ponadto TPP będą musiały wykazać posiadanie odpowiednich środków bezpieczeństwa w celu zabezpieczenia realizowanych płatności.

Rok 2018 obfitował w ważne zmiany regulacyjne w sektorze bankowym i ubezpieczeniowym. Pominąwszy ostatnie propozycje legislacyjne, które wiążą się ze zmianami ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, a także ze zmianą statusu i struktury Komisji Nadzoru Finansowego (w chwili przygotowywania tego tekstu proces legislacyjny z nimi związany nie został zakończony), porządkuję to, co wydarzyło się w obszarze ładu prawnego w 2018 r., oraz zastanawiam się nad potencjalnymi kierunkami regulacyjnymi, jakie rok 2019 może przynieść w polskim sektorze bankowym i ubezpieczeniowym. Trudno jednak z góry określić, która z przyjętych regulacji wywrze największy wpływ na rynek w Polsce, ponieważ efekty takich zmian często rozłożone są w czasie. Niemniej 2018 r. przyniósł kilka „rewolucji” o różnych obliczach, a 2019 r. zapowiada się na równie intensywny regulacyjnie.

W konsekwencji przyjęcia PSD 2 do polskiego systemu prawnego od 8 sierpnia 2018 r. banki działające w Polsce zobowiązane są do udostępniania rachunków bankowych, za które nie mogą pobierać opłat. Chodzi o tzw. podstawowy rachunek płatniczy, który ma umożliwiać bezpłatne dokonywanie większości standardowych operacji finansowych. Przekłada się to na pięć bezpłatnych transakcji w miesiącu i pięć darmowych wypłat z bankomatów w Polsce, a także brak konieczności zapewnienia określonych miesięcznych wpływów oraz połączenia rachunku z innymi dodatkowymi usługami, np. korzystaniem z karty płatniczej. Podstawowy rachunek płatniczy kierowany jest do osób, które nie posiadają go w żadnym polskim banku, dlatego też uzyskanie go będzie się wiązało z weryfikacją w specjalnie utworzonym systemie, w którym będą ujęte wszystkie rachunki bankowe w Polsce.

Sektor ubezpieczeniowy – „rewolucja” IDD

Sektor ubezpieczeniowy został objęty również ważną zmianą polegającą na wprowadzeniu do polskiego systemu prawnego dyrektywy unijnej o dystrybucji ubezpieczeń (ang. Insurance Distribution Directive, IDD). Ustawa o dystrybucji ubezpieczeń weszła w życie 1 października 2018 r., wprowadzając szereg nowych rozwiązań, które obejmują wszystkich zaangażowanych w sprzedaż produktów ubezpieczeniowych, tzn. pośredników, agentów i pracowników zakładów ubezpieczeń. Po pierwsze, niezbędne będzie badanie potrzeb klienta, co ma doprowadzić do lepszego dopasowania proponowanego dla niego ubezpieczenia. Po drugie, ustalono obowiązek informowania klienta o charakterze wynagrodzenia pośrednika. Po trzecie, wprowadzony został zakaz współpracy brokerów i agentów ubezpieczeniowych.

Zmiany resolution?

W ostatnich latach wielką popularność zdobyło angielskie pojęcie resolution, które najczęściej tłumaczone jest jako „restrukturyzacja i uporządkowana likwidacja banków”. Jedna z kluczowych dyrektyw, która doprowadziła do głębokiej zmiany ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (w chwili obecnej obejmuje ona również „system gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji”), została zmodyfikowana, co też musi prowadzić do jej transpozycji w Polsce. Wiąże się to m.in. z usprawnieniem procesu przeprowadzenia umorzenia lub konwersji zobowiązań (ang. bail-in) oraz wprowadzeniem uprawnienia polegającego na przejmowaniu banków przez inne na podstawie decyzji KNF.

Zmiany w KNF?

W trybie ekspresowym przyjęta została ustawa zmieniająca strukturę KNF, która obejmie m.in. przekształcenie jej w państwową osobę prawną, a także zmianę sposobu jej finansowania. To ostatnie będzie oznaczało wnoszenie bezpośrednio opłat przez nadzorowane podmioty rynku finansowego (nie jak obecnie w formie składek przekazywanych za pośrednictwem budżetu państwa). W konsekwencji budżet KNF nie będzie już zatwierdzany przez premiera. Obok tych zmian do składu KNF włączeni zostaną nowi członkowie – Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Prezes Bankowego Funduszu Gwarancyjnego oraz przedstawiciel ministra koordynatora służb specjalnych.

Walka z lichwą?

Od dłuższego czasu wyczekiwana jest również zmiana regulacyjna w odniesieniu do zwalczania lichwy. Z informacji, jakie się pojawiają, można przypuszczać, że druga propozycja, która została przygotowana przez Ministerstwo Sprawiedliwości, nie znalazła aprobaty KNF, ponieważ do tej pory nie ujrzała światła dziennego. Czas wyborczy może sprzyjać wprowadzeniu nowej regulacji.

Kredyty hipoteczne?

Od dawna wyczekiwane jest zakończenie prac legislacyjnych w odniesieniu do regulacji kredytów hipotecznych kierowanych przede wszystkim do „frankowiczów”. Według informacji z Ministerstwa Sprawiedliwości dłużnicy hipoteczni mieliby możliwość „oddania kluczy” do mieszkania sfinansowanego kredytem hipotecznym, co prowadziłoby do anulowania długu względem banku. Ponadto „frankowicze” mogliby zawrzeć układ konsumencki, który byłby dostępny w ramach konsumenckiego postępowania upadłościowego. Sędzia w takim postępowaniu mógłby zdecydować o czasowym obniżeniu rat (np. do pięciu lat), a także o przewalutowaniu kredytu.

Nietrudno zauważyć, że sektory bankowy i ubezpieczeniowy podlegały w 2018 r. poważnym zmianom w zakresie ładu prawnego i ta tendencja się utrzyma w 2019 r. Znakomita większość z regulacji wynika z członkostwa Polski w Unii Europejskiej i konieczności przyjęcia odpowiednich zapisów w rodzimym porządku prawnym. Niemniej istnieje pewna swoboda krajowa, dlatego też nie wolno zapominać, że nadmiar regulacji może odnosić odwrotne niż zamierzone skutki.

SZUKASZ WIĘCEJ PODOBNYCH ARTYKUŁÓW?

Artykuł jest częścią wydania specjalnego Gazety SGH (346) Insight 2018.